la recopilación de más de 150 espresiones xixonesas de los hermanos Sánchez Vicente
Los hermanos Rubén y Xuan Xosé Sánchez Vicente han creado una guía con 163 expresiones del falar xixonés. Las mismas se han ido publicando por por entregas en LA NUEVA ESPAÑA de Gijón. Se trata de expresiones de uso común en Gijón, muchas de ellas también utilizadas en otras zonas de Asturias pero que «siéntense como mui d’aquí», explicaron, en su día, los autores. «Nun tener chapeta», «ser un maizón», «vete a ver la ballena», «acutar», «garrar una talanquera» o «estar podre de perres» son algunas de las expresiones recogidas en este recopilatorio que ahora, a continuación, se recoge íntegro.
La idea de hacer este recopilatorio partió de Rubén Sánchez Vicente. «Estuve viviendo en Bilbao y fue un choque salir de aquí y pensar que te entienden todo el mundo esas expresiones que estás acostumbrado a usar y mírente como un bicho raro y te preguntan qué quieres decir», explicó a este periódico. La idea venía tiempo rondándole la cabeza y hace unos meses planteó a su hermano. Se ha plasmado ahora en la segunda colaboración de ambos, que ya publicaron conjuntamente el libro «Xuegos infantiles asturianos».
A continuación se reproducen todas las expresiones encontradas por los dos hermanos.
A esi hai qu’echa-y de comer aparte
Que ye escepcional en dalgún sentíu; que siempre quier estremar de los demás.
A esi hay que poné-ylo baxo’l papu.
Que nun s’esfuerza, que ye vagu.
ESPRESIONES QUE CONTIENEN UN XUICIU SOBRE LOS DEMÁS O SOBRE LES COSES
Nun tener chapeta.
Nun tener cabeza.
Nun tener media hostia.
Ser cobarde o miedosu; nun valir muncho pa una pelea o disputa.
Nun valir dos perrones.
Nun valir nada.
Paecese a pinta y despinta.
Dizse del que tan pronto ta a lo que se celebra como non, al que se compromete pero llueu nun cumple; del que ta a mil coses de forma inconstante.
Ser aguarón.
Ser agoreru, ser pesimista; predecir siempre fracasos o males.
Ser buenu pal pintu.
Nun valir pa nada. (El Pintu yera un famosu enterrador de Xixón).
Ser curiosu / nun ser curiosu.
Tener cuidáu al facer les coses; nun tenelu.
Ser echáu p’alantre.
Ser decidíu, valiente.
Ser famión.
Que ta tol día pensando en comer.
Ser fatu. Ser fatín.
Nun ser mui llistu. Ser presumíu ensin motivu, ser tontu con pretensiones.
Ser magaya.
Valir o servir pa poco o pa nada.
Ser morraya.
Valir o servir pa poco o pa nada.
Ser mui barullón.
Que todo lo fae depriesa y a medies.
Ser mui célebre.
Ser mui graciosu, mui simpáticu; andar siempre con ocurrencies gracioses.
Ser mui focicón.
Poner morros con facilidá, ser mal encaráu, de mal tratu.
Ser mui grandón.
Ser persona que presume de trunfador, de facelo too bien, o de tener más de lo que tien.
Ser mui lanzáu.
Ser decidíu, valiente; nun pensar les coses enantes de faceles; atrevese colo que nun se sabe si se va poder.
Ser mui llambión.
Gusta-y a ún muncho’l dulce.
Ser mui perreru.
Ser mui graciosu, tar siempre d’humor y contando coses gracioses.
Ser panín una cosa.
Ser mui fácil una cosa.
Ser pegañosu.
Ser persona que nun se separa de los otros, molestándolos por ello.
Ser puxarra.
Valir o servir pa poco o pa nada.
Ser roceanu.
Ser persona que sospecha de too o desconfía de too.
Ser testerón.
Testarudu, cabezón, neciu.
Ser testón
Testarudu, cabezón, neciu.
Ser un babayu.
Presumir ensin motivu, fanfarronear siempre, dicir coses fates.
Ser un babosu.
Tontu, pesáu, inútil.
Ser un cencerru.
Ser un pesáu; que da la lata.
Ser un charrán.
Ser un charlatán.
Ser un cuentista.
Ser un mentirosu; andar presumiendo de coses que nun se tienen o nun se ficieren.
Ser un faltón.
Ser una persona que falta a los demás, que los trata con menospreciu o-yos falta al respetu.
Ser un faltosu.
Ser una persona non mui llista.
Ser un fartón.
Comer muncho, con avidez.
Ser un felpeyu.
Ser fea.
Ser un gusmión.
Ser persona que mete les narices en too.
Ser un jispia. / Ser un xispia.
Que roba coses pequeñes (usáu normalmente ente escolares o neños).
Ser un maizón.
Ser de tamañu grande y, polo xeneral, non mui espabiláu.
Ser un masuñón.
Que toquetea muncho, a persones o coses.
Ser un mazcayu.
Ser un faltón, de mal tratu.
Ser un panoyu.
Ser cenciellu, simplón.
Ser un pinín.
Ser un incautu, tragalo too.
Ser un probín / un prubín.
Ser un infeliz, ser insignificante.
Ser un raspa.
Ser un lladrón.
Ser un repunante.
Ser una persona qu’a too-y encuentra pegues, que nun ta satisfechu con nada.
Ser un roncón.
Ser un pesáu.
Ser un ronquiellu.
Ser un pesáu, insistente.
Tar aprobetayáu; tar aprobetayao.
Tener pinta probe; con pocos medios o recursos; tar daqué poco adornao.
Tar aventáu.
Que tien reaiciones inesperaes y violentes.
Tar ciguáu.
Tener mala suerte.
Tar como Antona.
Nun tar bien de la cabeza.
Tar como un centollu.
Tar mui coloráu.
Tar como una cigoreya.
Nun tar bien de la cabeza.
Tar como una espuerta grillos.
Tar llocu.
Tar como una gocha.
Tar mui gordu.
Tar enfocicáu.
Tar enfadáu, con espresión de talo.
Tar esmirriáu.
Tar flacu, con mala pinta.
Tar grilláu.
Tar llocu.
Tar palmáu.
Nun tener perres.
Tar refalfiáu.
Ser una persona a la que nun-y gusta nada o protesta de too porque yá lo probó too o tien de too
Tener (munchu) remangu.
Ser mui dispuestu, abordar con facilidá les coses.
Tener arte / nun tener arte.
Ser curiosu pa les coses; nun selo.
Tener buena pierna.
Ser buen caminante.
Tener enfiláu (a daquién).
Tener manía a dalgún.
Tener munchu cuentu.
Ser presumíu, presumir de lo que nun se tien.
Tener munchu papu.
Tener muncha cara dura.
Tener saque.
Comer un daqué más de lo normal, nun tener llende comiendo.
Los dos hermanos, en el puerto deportivo / Marcos León
ESPRESIONES QUE S’USEN NA INTERAICIÓN COLOQUIAL ENTE DOS PERSONES
¡Sí, bobin! (¡Sí, bobina!).
Afirmación condescendiente.
¡Si, hom! / ¡Sí, ho! / ¡Sí, home, sí!
Afirmación condescendiente. Equival a «sí, por supuesto».
¡Sí, home! (!Sí, home, yá!).
Lo contrario de “¡Sí, hom!”. Trátase d’un rechazu de lo dicho pola otra persona.
¡Tíra-y del rau!
Dizse cuando daquién fae dalgo que nun parecía posible. Frase d’emponderamientu.
¡Voy date un fesoriazu…!
Reproche medio en broma.
¡Voy date una…!
Reproche medio en broma.
¡Yá t’oyi! ¡Yá t’oyí, navaya!
Nin casu.
¿Oyíste?
Úsase detrás d’una afirmación, pa resaltar la importancia de lo que se diz.
¿Úlu? ¿Úla?
¿Ónde ta?
Da-y col hachu, que tien madera.
Invita a insistir con un tema o aición.
Va vagate.
Va costate, será difícil, vas a tardar.
Vas dau.
Tas engañáu; nun vas conseguir lo que pretendes.
Vete a cagar a la playa.
Déxame en paz, nun me molestes, nun m’aburras.
Vete a ver la ballena.
Nun m’aburras, déxame en paz.
Ye talamente asina.
Talo cualo, exactamente.
ESPRESIONES QU’ESPRESEN AICIONES, INTERAICIONES O VALORACIONES
¡Nun seas bobu!
¡Tas engañáu!
¡Vas decímelo a mí!
¡Sélo yá de sobra!
A cagar a la playa y a xoder a L’Atalaya.
Nun necesita esplicaciones.
A espetaperru.
Enfrentase a otru ensin concesiones; a la fuerza; insistiendo.
Achantar a otru.
Facelu callar o que ceda na discusión.
Achaplar.
Aplastar.
Acutar.
Reservar.
Amoñase.
Emborrachase.
Andar a elles.
Pelease.
Andar al debalu.
Andar ensin rumbu..
Aparrar.
Figuradamente, aplastar a daquién nuna discusión.
Apoquinar.
Pagar.
Arrampuñar.
Quitar dalgo a daquién, normalmente a la fuerza; garrar munches coses d’una vez y ensin derechu o permisu.
Arronchar / arronchase.
Escapase d’una obligación, facese´l distrayíu pa nun cumplir.
Atopar dalgo o a dalgún.
Encontrar dalgo o a daquién ensin querer.
Aventar.
Llanzar lloñe.
Cañicase.
Balancease, normalmente nun columpiu o cañiqueta.
Chiscar.
Salpicar.
Corta-y a ún el mexu.
Cuando unu ta mui entusiasmáu contando dalgo y otru-y diz daqué que lu corta o lu contradiz.
Coyela.
Enborrachase.
Dar un bocadillu.
Dar un rodillazu na pierna o na entrepierna a otru.
Dase un chaplón.
Caer de barriga.
Dase un gochazu.
Caer con tol cuerpu.
Dase una gochá.
Caer con tol cuerpu.
De magullu (meter, entrar, dir).
Ensin pagar, ensin declarar.
Dir a cara perru.
Enfrentase a otru ensin concesiones; a la fuerza; insistiendo.
Dir nun voléu
Dir nun momentu, mui rápido.
Echar el perru.
Reñir.
Echar pelu.
Salir mui mal una aición, sufrir un castigu o penalización por una aición.
Embarullar.
Salir del pasu de cualquier manera.
Embarcar (a dalgún).
Convencer a dalgún de que faga dalgo que resulta mal; metelu nun compromisu; comprometese con otru y dexalu solu dempués..
Engarriase.
Pegase, pelease.

Los dos hermanos, junto a la redacción de LA NUEVA ESPAÑA de Gijón / Marcos León
ESPRESIONES QU’ESPRESEN AICIONES,INTERAICIONES O VALORACIONES
Escoñar.
Estropear.
Escorrer.
Perseguir.
Escorribanda.
Persecución.
Facer sopes.
Tirar una piedra plana sobre una superficie de agua pa que vaya dando saltos.
Facese´l roncha.
Disimular.
Garrar una talanquera.
Enborrachase.
La trampa rescampla.
Al final siempre se ve la trampa
Llevales.
Recibir una paliza.
Mamales.
Recibir una paliza.
Mandar a Pimiangu.
Mándar a casa Dios, mui lloñe.
Masuñar.
Toquetear, sobar.
Mayar.
Moler a golpes a daquién.
Moñase.
Enborrachase.
Na Rula nun pregunten, apunten.
Dizse de lo se que consigue por suerte o escontra lo esperable. Dizse tamién pa señalar que nun importen les causes o les razones, sinón los fechos.
Pegase un sapiazu.
Caer a lo llargo, llevar una bona caída, ensin amparu.
Pegase.
Pelease.
Refrescar (por daquién).
Andar perdíu por una persona, querer tener amoríos con ella.
Rucar.
Comer; aprovechase de lo d’otru.
Ser panín.
Ser mui fácil.
Silbar a les barbaes / Xiblar a les barbaes.
Disimular, nun facer nada, escaquease.
Tar (o quedar) en Pimiangu.
Mui lloñe.
Tar ariáu.
Tener una irritación na piel.
Tar de coña.
Tar de broma.
Puedes consultar la fuente de este artículo aquí